Het tijdperk van de uitvinder

Hoe ziet de journalistiek eruit in 2025? Om daar achter te komen ontwikkelde het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek vier toekomstscenario's. Hier lees je scenario 01. Wisdom of The Crowd: Een wereld waarin de economie en maatschappij worden gedomineerd door start-ups en virtuele samenwerkingsverbanden. Met behulp van de nieuwste technologie (radicale ontwikkeling) gaan burgers zichzelf organiseren (do it yourself), waardoor ze grote organisaties overbodig maken. Wat nieuws is, wordt niet langer door mediamerken bepaald, maar door de crowd.

Methode

De scenario’s zijn gebaseerd op de input van 150 betrokkenen van binnen en buiten de sector. Lees meer over hoe de scenario’s tot stand zijn gekomen.

Methode

De wereld in 2025 is dynamisch, ondernemend en tech-minded. Start-ups, zelfstandigen en eigenwijze uitvinders vormen de motor van de economie. Tech-jongens en -meisjes zijn de popsterren van de jaren twintig en kleine bedrijfjes werken in steeds andere samenstellingen met elkaar samen, zowel on- als offline.

Alles draait om delen en participeren

Na talloze bezuinigingsronden wordt van de overheid niet veel meer verwacht. Burgers starten daarom hun eigen initiatieven. ‘Participeren’, ‘zelf actie ondernemen’, ‘samenwerken’ en ‘delen’ zijn belangrijke maatschappelijke waarden. De deeleconomie groeit sterk en via verschillende digitale platformen wordt vraag en aanbod met elkaar verbonden. Die platformen zijn commercieel geleid, zoals Marktplaats, Airbnb en Uber, maar er zijn ook veel peer-to-peer-netwerken, waarbij gebruikers zonder tussenkomst van een commerciële derde partij met elkaar in contact komen. De ontwikkeling van open source software is daar een voorbeeld van, maar ook het zelf opwekken en distribueren van energie. De uitrol van smart grids (intelligente energienetwerken) maakt het mogelijk dat je met je zonnepanelen of windmolen opgewekte energie aan je buurman kunt verkopen.

Méér innovatie

Groeiende maatschappelijke ergernis over privacyschendingen en de macht van internetreuzen als Google en Facebook leidt ertoe dat consumenten massaal op zoek gaan naar alternatieven. Die vinden ze in een aantal goed werkende open source platformen.

Burgers nemen dus steeds meer verantwoordelijkheden op zich, maar de overheid speelt nog steeds een rol. Ze fungeert vooral als hoeder van privacy en netneutraliteit . Wanneer bedrijven op internet persoonsgegevens van bezoekers willen gebruiken moeten ze daar expliciet om vragen en deze gegevens ook weer ‘vergeten’ wanneer daar om wordt gevraagd. De stevige bescherming van de netneutraliteit voorkomt dat een handjevol digitale marktpartijen dominant wordt. Forse concurrentie, en de eenvoud waarmee kleine contentproducenten en app-ontwikkelaars kunnen toetreden tot de markt, zorgen ervoor dat er veel wordt geïnnoveerd.

Niet iedereen kan meekomen

De maatschappelijke beweging om meer zelf te organiseren en produceren heeft ook een keerzijde: er ontstaat een tweedeling tussen de maatschappelijk actieve burgers en de inactieven. Mensen met weinig sociale contacten, die geen deel uit maken van het enorme netwerk aan clubjes, community’s en kleine bedrijfjes, raken achterop. Die achterstand wordt vergroot door het overweldigende aanbod van tekst en beeld, waar maar moeilijk een weg in valt te vinden. Om de informatiekloof niet te groot te laten worden, wordt hard gewerkt aan slimme algoritmes die op een transparante en inzichtelijke manier websites afgrazen en zo nieuws selecteren voor de digitaal minder begaafde lezer.

De snelle technologische ontwikkeling heeft apparaten niet alleen kleiner en krachtiger gemaakt, maar heeft er ook voor gezorgd dat ze eenvoudiger en intuïtiever zijn te bedienen. Veel technologie is erop gericht om makkelijk zelf dingen te kunnen maken. Zo bouw je met verschillende onderdelen je eigen smartphone en met handige pakketten maak je zelf virtual reality producties. Community’s van gamers ontwikkelen hun eigen games. 3D-printen is razend populair. Op elke hoek van de straat vind je ‘printerettes’ waar je van alles kunt printen; van speelgoed en reserveonderdelen tot hardloopschoenen en regenjassen.

Power to the zzp’er

De trend om steeds meer zelf, kleinschalig te organiseren is ook terug te zien in de markt. De creatieve sector is anno 2025 een broeinest van talloze kleine bedrijfjes en zzp-ers die in steeds wisselende samenstellingen werken aan muziek, apps en films. Dat gebeurt vooral online, onder open source voorwaarden op ontwikkelplatformen (vergelijkbaar met Github) waar ontwikkelaars op vrijwillige basis met elkaar aan projecten werken.

Github

Eén van de succesvolste open source initiatieven is Github. Op dit online platform werken negen miljoen ontwikkelaars vrijwillig met elkaar aan nieuwe software. Wired sprak de oprichters.

wired.com

Het journalistieke landschap is als gevolg van alle ontwikkelingen sterk versplinterd. Er is een enorm online aanbod van livestreams en nieuwsvideo’s van zowel professionele journalisten als burgerjournalisten. Nieuws in tekst en beeld wordt voornamelijk via internet verspreid; op sociale media en op door burgers gebouwde community-sites. Die websites zijn deels opgezet door traditionele uitgevers, deels door nieuwe digitale spelers en in mindere mate door grote - maar niet dominante - spelers als Google.

Gepersonaliseerd nieuws is geld waard

Nieuwsberichten kunnen makkelijk worden aangepast aan de wensen van de gebruiker. Zo kunnen slimme algoritmes een artikel afstemmen op je locatie of gewenste leestijd. Zit je in de bus op weg naar je werk, dan krijg je een kort artikel voorgeschoteld. Zit je op zaterdag in de tuin dan krijg je een langer verhaal te zien, met gelijk een aantal grafieken die betrekking hebben op jouw buurt. Met deze personificatie weten nieuwsorganisaties consumenten weer te laten betalen voor journalistiek. Content is daarbij veel meer dan een plat bericht: artikelen worden verrijkt met video, audio en data. Deze producties kunnen op elk apparaat bekeken worden. Het werken met zulke losse onderdelen zorgt ervoor dat journalistiek werk makkelijker hergebruikt kan worden, maar het betekent ook dat journalisten minder zeggenschap krijgen over het eindproduct.

Breng nieuws verleidelijker

Philippe Remarque, de Volkskrant

Ook voor hoogwaardig financieel nieuws is de consument bereid te betalen. Voor algemeen nieuws geldt dat niet; bijna niemand heeft daar geld voor over. Het handjevol tijdschriften en kranten dat zich staande wist te houden in dit gefragmenteerde medialandschap, wordt voornamelijk gelezen door zestigplussers.

Nog maar één publieke zender

De rol van de overheid wordt steeds kleiner en dat heeft consequenties voor de publieke omroep. De overheid koppelt de financiering van het publieke bestel los van vorm en medium. Wanneer een medium met een redactiestatuut overtuigend kan aantonen dat een belangrijk thema onderbelicht wordt, kan er subsidie worden verstrekt om daar verandering in te brengen.

NPO 2 en NPO 3 bestaan niet meer. Het enige overgebleven publieke net wordt gebruikt voor het uitzenden van algemene informatie. De zender toont meerdere journaals per dag, geeft informatie bij rampen, en leert ouderen hoe ze met digitale media om moeten gaan.

Robots schrijven het nieuws

De toegankelijkheid van virtual reality techniek en 3D-animaties zorgt ervoor dat het ook voor journalisten eenvoudig is om zelf meeslepende digitale producties te maken. Journalisten houden zich niet meer bezig met het verslaan van eenvoudig nieuws. De ‘robotjournalist’, slimme software die snel en goedkoop teksten kan produceren, is verantwoordelijk voor het verwerken van persberichten en het opstellen van korte nieuwsitems. De rol van het persbureau wordt ook deels overgenomen door software: burgerjournalisten zenden gigantische hoeveelheden beeldmateriaal in, dat door de computer automatisch geanalyseerd wordt. Met machine learning kan uit die brei van beelden een goede selectie gemaakt worden, maar de robotjournalist kan bijvoorbeeld ook de herkomst van het materiaal checken.

Twitterbot

Journalist Tim de Gier programmeerde zijn eigen ‘twitterbot’: een algoritme analyseert de tweets van De Gier en gebruikt die woorden en zinsconstructies om nieuwe tweets te schrijven. Dat levert verassende resultaten op.

Lees meer

De verslaggever wordt curator

Het aantal professionele journalisten neemt steeds verder af, maar het aantal burgerjournalisten is enorm. De rol van de professionele journalist verandert. Hij of zij is niet langer verslaggever, maar maakt een selectie van het nieuws, checkt feiten en modereert debat. De burgerjournalist schrijft, fotografeert en maakt video’s. Door de overweldigende hoeveelheid blogs, tweets en data heeft de consument behoefte aan iemand die het internet weet terug te brengen tot behapbare proporties. Het filteren en cureren van informatie vormt daarom een belangrijke taak van de journalistiek.

Grotere rol factcheckers

Bas Mesters, Windesheim

Journalisten in loondienst zijn een zeldzaamheid. En alleen de journalist die zich weet te onderscheiden, bijvoorbeeld met een eigen stem of superieure analytische vaardigheden, blijft overeind. De trend van ontbundeling heeft doorgezet. Veel artikelen worden per stuk verkocht. Daardoor moet elk verhaal een toegevoegde waarde bieden, anders betaalt de consument er niet voor. Freelancers vullen deze inkomsten aan met met giften, betaalde lezingen en crowdfunding.

Sommige journalisten weten een eigen publiek aan zich te binden en groeien uit tot een zelfstandig merk met grote bekendheid. De meeste journalisten werken in collectieven samen met andere journalisten, maar ook met dataspecialisten en programmeurs.