Darwin’s Game
Scenario 04. De media evolueren, transparantie is het toverwoord
Hoe ziet de journalistiek eruit in 2025? Om daar achter te komen ontwikkelde het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek vier scenario's. Hier lees je scenario 04. Darwin's Game: Een samenleving waarin burgers nog steeds afhankelijk zijn van grote bedrijven en organisaties (do it for me) en burgers (terughoudend) zijn in het gebruik van nieuwe technologie.
De scenario’s zijn gebaseerd op de input van 150 betrokkenen van binnen en buiten de sector. Lees meer over hoe de scenario’s tot stand zijn gekomen.
MethodeTraditionele mediabedrijven hebben het moeilijk en niet iedereen overleeft
Merken die zich weten aan te passen en samenwerken met start-ups hebben de toekomst
Overheidsinstellingen en mediabedrijven weten te evolueren en het lukt traditionele nieuwsmerken om zichzelf weer relevant te maken. Door transparanter te werken en zich toegankelijker op te stellen lukt het mediabedrijven de explosieve daling van kijkers en abonnees af te remmen. Dialoog met lezers en kijkers speelt daarin een belangrijke rol. Het publiek stelt hoge eisen aan de journalistiek en is maar weinig loyaal aan specifieke merken.
De participatiemaatschappij is nooit echt van de grond gekomen. Burgers tonen zich minder zorgzaam voor elkaar dan gedacht. Ze vinden dat veel taken efficiënter door de overheid geregeld kunnen worden, maar eisen wel meer inspraak en transparantie. De overheid en haar instituties luisteren naar die kritiek en winnen daarmee het vertrouwen van de burger terug
Ook de journalistiek moet het ontgelden. Burgers bleken maar weinig waarde te hechten aan de waakhondfunctie die de journalistiek zelf zo belangrijk vond. Andere functies, zoals het aandragen van oplossingen en het bieden van een forum voor debat, vindt de burger veel belangrijker. Ook ergerde het veel mensen dat de journalistiek maar zelden verantwoording aflegt voor gemaakte fouten en nooit redactionele keuzes toelicht. De journalistieke sector neemt de kritiek ter harte en past zich aan. Niet alleen vanwege de dalende kijk- en oplagecijfers, maar ook omdat de sector beseft dat er zonder vertrouwen geen rol voor de journalistiek is.
Marcel van Lingen, ANP
Waar redacties vroeger vaak sceptisch waren tegenover vernieuwing, is de koers nu met volle overtuiging verlegd. Nieuwsorganisaties luisteren meer naar lezers en kijkers, en werken ook actief met ze samen. Journalistiek is niet langer eenrichtingsverkeer en transparantie is een absolute vereiste geworden in de journalistiek van 2025. Een voorbeeld die transparantie is de mogelijkheid om bij online artikelen meteen het bronmateriaal of het volledige transcript van een interview te downloaden.
Veel Nederlanders ervaren hun dagelijks leven als onoverzichtelijk en onveilig. De overvloed aan informatie die beschikbaar is op het internet brengt mensen in verwarring. Hoe maak je chocola van die berg informatie? Wat is waar? Welke bron kun je vertrouwen? Hier ligt een taak voor de journalistiek. Zij kan overzicht, regie en duiding bieden en zo de ‘informatiestress’ verlichten. Dankzij de behoefte aan deze journalistieke functie en de doorgevoerde veranderingen wendt een groot deel van de samenleving zich weer tot traditionele mediaorganisaties.
Ondanks de grote veranderingsbereidheid binnen de sector kunnen niet alle uitgeverijen meekomen. In 2025 is er nog één landelijke ochtendkrant en één avondkrant. Beide verschijnen elke dag, zowel op papier als digitaal. Regionale kranten zijn er nauwelijks meer, maar er is wel een ruim aanbod van websites met een lokale of regionale focus.
Er is nog één landelijke ochtendkrant en één avondkrant
Ook bedrijven die de slag wel kunnen maken, moeten nog steeds bezuinigen en verregaande samenwerkingen aangaan om het hoofd boven water te houden. Veel organisaties werken met rompredacties, waarbij een kleine groep vaste medewerkers een pool van freelancers aanstuurt. Naast de traditionele mediaorganisaties zijn er diverse journalistieke start-ups in Nederland actief. Zij weten een jonger publiek aan te spreken. De traditionele mediabedrijven en start-ups bestaan naast elkaar en werken in relatieve harmonie regelmatig met elkaar samen.
Marcel van Lingen, ANP
Jong volwassenen blijven een moeilijk bereikbare doelgroep voor de traditionele media. Zij voelen zich niet verbonden met de ‘oude’ merken en de toon die deze hanteren. Deze millennials halen hun nieuws bij nieuwe digitale en veelal internationale media. Weinig mensen zijn bereid te betalen voor nieuws. De meesten hebben genoeg aan het aanbod van gratis content. Hoogwaardig nieuws en onderzoeksjournalistiek zijn een nicheproduct geworden, waar een kleine groep trouw voor betaalt. De traditionele media richten zich voornamelijk op zestigplussers, vanwege hun merkentrouw en bereidheid om te betalen voor nieuws.
Online hanteren mediaorganisaties een freemium model: een deel van de content is gratis, voor het overige deel moet worden betaald. Extra inkomsten worden verkregen via webshops en met branded journalism: gesponsorde berichten en video’s. Dat laatste gebeurt in twee vormen: Enerzijds gaan merken in eigen beheer content maken met een hoog journalistiek gehalte. Anderzijds produceren journalistieke uitgevers op maat gemaakte inhoudelijke content voor adverteerders. Vooral bij websites die zich richten op jongeren is branded journalism een populaire inkomstenbron. Jongeren hebben er geen moeite mee dat media zich aan gesponsorde berichtgeving wagen, zolang een redactie maar duidelijk maakt welke artikelen en video’s gesponsord zijn en welke niet.
Ebele Wybenga, expert branded journalism
De ontbundeling van nieuws zet door. Wie wil kan per video of artikel betalen voor nieuws, in plaats van een complete krant te kopen. Online nieuws wordt verrijkt met video, livestreams, interactieve kaarten en datavisualisaties. Media gebruiken digitale mogelijkheden om nieuws te personaliseren: websites passen zich aan op basis van je locatie, beschikbare tijd en interesses.
Nieuws werd altijd aangeboden in bundels: je koopt een krant vol artikelen en bijlages of kijkt een nieuwsuitzending met allerlei verschillende items. De technologische ontwikkeling maakt het makkelijker om verhalen individueel aan te bieden: je kunt nu een los artikel kopen of één fragment uit een talkshow terug kijken.
Grote bedrijven als Facebook en Google spelen nog steeds een belangrijke rol in de verspreiding van digitale content, maar hebben geen monopolie op weten te bouwen. Nieuwsmakers verspreiden hun producties via hun eigen kanalen maar ook via Facebook en YouTube. Het publiek ziet sociale media als een onbetrouwbare bron en gebruikt ze daarom vooral om te verwijzen naar nieuwsverhalen. Wie wil weten wat er écht aan de hand is tijdens rampen of andere grote gebeurtenissen, wendt zich tot één van de vertrouwde nieuwsmerken.
De snelheid van de technologische ontwikkeling neemt af. De focus verschuift van het ontwikkelen van steeds nieuwe apparaten naar het optimaal benutten van bestaande technologie. Nieuwe producten worden pas geïntroduceerd als de oude commercieel zijn uitgemolken.
Gebruik je smart-tv om de transcripten van een interview op te vragen
Televisie, smartphones en radio spelen nog steeds een grote rol in ons dagelijks leven. De smart-tv in de woonkamer is veel belangrijker geworden. Die slimme televisie is in wezen de grootste tablet van het huis en wordt vooral gebruikt om video te streamen. Dat kan nieuws zijn, maar ook films, muziek en YouTube-video’s. Ouderwetse ‘kabel-tv’ is slechts één van de vele apps op je smart-tv. De publieke omroep weet grotendeels overeind te blijven en alle drie de publieke zenders bestaan nog. Wel hebben productiehuizen en het publiek meer inspraak gekregen in het aanbod. Forse bezuinigingen zetten het bestel onder druk, maar door de populariteit van vertrouwde gezichten blijven de kijkcijfers en advertentie-inkomsten stabiel. Daarnaast heeft de publieke omroep een duidelijke functie: door duiding en overzicht te bieden vermindert ze de informatiestress van de burger.
Marcel Gelauff, NOS
Journalistiek als service wordt belangrijker
De journalistiek in 2025 richt zich niet alleen op het aan de kaak stellen van misstanden, maar draagt ook oplossingen aan voor problemen, faciliteert debat en werkt actief samen met de burger. Zo bepalen ook kijkers welke onderwerpen worden behandeld of pluizen lezers - onder regie van een redactie - een item uit. Servicejournalistiek, die de lezer toepasbare informatie biedt, wordt steeds populairder. Denk aan artikelen die de lezer helpen een keuze te maken bij de verkiezingen, bij het overstappen naar een andere energieleverancier of bij de aanschaf van een huis.